Κρασιά από αυτόριζους αμπελώνες

Κρασιά από αυτόριζους αμπελώνεςΑπό τον Γ. Μιχαήλο


Όσοι από εσάς διαβάζατε στα νιάτα σας ή και μετέπειτα ελληνική μυθολογία, σίγουρα θα θυμάστε τους Κενταύρους. Ανθρωπόμορφα πλάσματα με το άνω τμήμα του κορμού να θυμίζει ανθρώπινο σώμα, ενώ από την μέση και κάτω να έχουν τη μορφή αλόγου. Αυτό που πιθανών να μη γνωρίζετε είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αμπελιών σήμερα χωρίζονται με τη σειρά τους σε δυο διαφορετικά μέρη. Το υπέργειο τμήμα τους (μόσχευμα), ανήκει σε άλλο είδος αμπέλου από ότι το υπόγειο τμήμα τους(υποκείμενο). Έτσι μπορεί να μιλάμε για πασίγνωστες ποικιλίες όπως το Cabernet Sauvignon, Merlot, Sauvignon Blanc ή Αγιωργίτικο αλλά αυτές αποτελούν μόνο το κομμάτι της αμπέλου που είναι ορατό με το μάτι. Κάτω από το έδαφος, το υποκείμενο πάνω στο οποίο έχουν μπολιαστεί όλες αυτές οι ποικιλίες είναι τελείως διαφορετικό και αφορά ένα ανθεκτικό, Αμερικάνικης αμπέλου, ριζικό σύστημα.
Αν εύλογα αναρωτιέστε σε τι είναι ανθεκτική η Αμερικανική άμπελος η απάντηση είναι στη φυλλοξήρα. Ένα μικροσκοπικό έντομο το οποίο βρίσκει τόσο νόστιμες τις ρίζες του αμπελιού που αρέσκεται στο να τις καταβροχθίζει με απίστευτη μανία. Έλα όμως που τα τραύματα που δημιουργεί σε αυτές είναι μη αναστρέψιμα, δίνοντας την ευκαιρία σε ιούς και βακτήρια να «αναλάβουν εργασία», οδηγώντας το αμπέλι μέσα σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα στο θάνατο…

Μετανάστης από την Αμερική, η φυλλοξήρα κατέφτασε με τη μεταφορά πολλαπλασιαστικού υλικού στην Ευρώπη και ανάμεσα στο 1870 και το 1890 είχε εξαπλώσει το καταστροφικό της έργο σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό αμπελώνα, αποτελώντας τον μεγαλύτερο εφιάλτη των παραγωγών. Σειρά πήραν βέβαια και άλλες χώρες παγκοσμίως, ανάμεσα τους και η Καλιφόρνια, με το νότιο ημισφαίριο όμως και χώρες όπως η Χιλή ή η πολιτεία της South Australia να μπαίνουν σε τρελή καραντίνα και μέχρι τώρα να την έχουν σκαπουλάρει. Α και μη κάνετε το λάθος επισκεπτόμενοι κανένα ξάδερφο Ελληνοαυστραλό να πάρετε καμιά γλάστρα μαζί σας ή πολλαπλασιαστικό υλικό από το αγαπημένο του σταφύλι για να το φυτέψει στην αυλή του σπιτιού του. Με το δίκανο θα σας περιμένουν στο αεροδρόμιο.

Χρειάστηκαν αρκετές δοκιμές, πρότερες λανθασμένες αποφάσεις και χειρισμοί, για να βρεθεί η λύση στο τεράστιο αυτό πρόβλημα. Ανάμεσα τους η αρχική ιδέα που ήθελε τον ευρωπαϊκό αμπελώνα να επαναφυτεύεται με ανθεκτικά στο έντομο, αμερικάνικα άγρια είδη αμπέλου αποδείχτηκε ανεπαρκής. Ενώ άντεχαν στην επίθεση της φυλλοξήρας το άρωμα και η γεύση των κρασιών που έδιναν ήταν μη αποδεκτά και πολύ μακριά από τα ευχάριστα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά που οι κλασικές ποικιλίες της Vitis vinifera (ευρωπαϊκή άμπελος) μας δίνουν. Η λύτρωση ήρθε τελικά μέσα από μια πολύ απλή όπως αποδείχτηκε σκέψη. Να μπολιαστούν οι γνωστές ποικιλίες πάνω σε ανθεκτικά στη φυλλοξήρα Αμερικάνικα υποκείμενα.

Το αποτέλεσμα είναι να παίρνουμε φρούτο πχ με το κλασικό άρωμα και τη γεύση του Cabernet, από αμπέλι όμως το οποίο έχει αναπτύξει μηχανισμούς προστασίας απέναντι στη φυλλοξήρα. Αν το πως μπορεί αυτό να ισχύει κάτι τέτοιο σας ψιλό-φαίνεται αδιανόητο, θα πρέπει να γνωρίζετε πως αυτή η υβριδική μορφή παίζει στη φύση. Όλο και κάποιοι από σας θα έχετε δει να μπολιάζουν ένα μόσχευμα πορτοκαλιάς σε μια λεμονιά και τον επόμενο χρόνο το δέντρο να παράγει και πορτοκάλια και λεμόνια. Οπότε θα λέγαμε πως μετά την ολοκληρωτική σχεδόν καταστροφή, τα πράγματα μπήκαν ξανά στο δρόμο τους και έτσι διασώθηκε ο ευρωπαϊκός αμπελώνας.

Και όμως όπως πάντα υπάρχει ένα αλλά. Και αυτό το αλλά έχει να κάνει με το γεγονός ότι κάποια μικρά τμήματα αμπελώνων κατάφεραν να διασωθούν από τη φυλλοξήρα. Παραδείγματα τέτοιων αμπελώνων βρίσκονται αρκετά συχνά σε αμμώδη εδάφη, τα οποία η φυλλοξήρα απεχθάνεται και έτσι την κάνει με ελαφρά πηδηματάκια χωρίς να τα προσβάλλει. Έτσι για να πάρετε μια ιδέα για τι μεγέθη μιλάμε, σύμφωνα με το περιοδικό Decanter λιγότερα από 40 εκτάρια από τα 800000 στο σύνολο της Γαλλίας είναι σήμερα αυτόριζα. Αυτά λοιπόν τα αμπέλια δε χρειάστηκε να μπολιαστούν έχοντας διατηρήσει το δικό τους ριζικό σύστημα. Τόσο το υπόγειο όσο και το υπέργειο κομμάτι τους είναι ακριβώς η ίδια ποικιλία.

Και που είναι το πρόβλημα θα με ρωτήσετε... Πρόβλημα δεν υπάρχει ωστόσο σε αυτές τις περιπτώσεις οι συγκρίσεις είναι πάντα αναπόφευκτες. Διάφοροι παραγωγοί ανά τον κόσμο που έχουν στη διάθεση τους τέτοιου είδους κλήματα, υποστηρίζουν πως τα κρασιά που παράγονται από αυτόριζα αμπέλια είναι κρασιά που επιδεικνύουν μεγαλύτερο βάθος αρωμάτων, συμπύκνωση, καθαρότητα φρούτου και σε ορισμένες περιπτώσεις πιο έντονη ορυκτότητα σε σχέση με αντίστοιχα που προέρχονται από αμπέλια τα οποία βρίσκονται πάνω σε διαφορετικό υποκείμενο.

Θυμάμαι τον Κωστή Δαλαμάρα να μιλάει για το Vignes Franches, ένα Ξινόμαυρο πολύ μικρής παραγωγής το οποίο φεύγει όλο στο εξωτερικό και προέρχεται από έναν προφυλλοξηρικό, αυτόριζο, αμπελώνα πολύ μεγάλης ηλικίας. ‘Έλεγε λοιπόν χαρακτηριστικά ότι σχεδόν κάτι το ανεξήγητα μαγικό συμβαίνει σε αυτό το συγκεκριμένο αμπελοτόπι. Πιθανόν σε αυτή την περίπτωση να είναι και ο συνδυασμός αυτόριζου αμπελιού με την ταυτόχρονα πολύ μεγάλη ηλικία που εικάζεται ότι σε πολλές περιπτώσεις δίνει μικρής παραγωγής φρούτο το οποίο διαθέτει όμως κορυφαία ποιότητα. Η δοκιμή του συγκεκριμένου κρασιού βέβαια ήρθε να επιβεβαιώσει τα λόγια του Δαλαμάρα. Δεν ήταν απλά η συμπύκνωση, η απίστευτη καθαρότητα φρούτου, η πολυπλοκότητα που το κρασί διέθετε και η φοβερή έκφραση ποικιλιακού χαρακτήρα. Ήταν ακόμα περισσότερο η απίστευτη υφή των τανινών, που διέθεταν ποιότητα που έχω ελάχιστες-μετρημένες στα δάχτυλα- φορές συναντήσει.

Υπάρχουν αρκετά μέρη στην Ελλάδα που βοήθησαν ώστε η φυλλοξήρα να μην εξαπλωθεί και έτσι υπάρχουν αμπέλια τα οποία και στις μέρες μας εξακολουθούν να βρίσκονται πάνω στη δικό τους ριζικό σύστημα. Το κλασικότερο παράδειγμά αυτόριζου αμπελώνα είναι αυτός της Σαντορίνης όπου η φυλλοξήρα λόγω εδαφικής σύστασης δεν έφτασε ποτέ. Για το λόγο αυτό στο νησί συναντάμε ορισμένα από τα πιο μεγάλης ηλικίας αυτόριζα αμπέλια που σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνάνε τα 100 χρόνια. Στο Αμύνταιο υπάρχουν αρκετά κομμάτια γης με αμμώδη σύσταση στα οποία και εκεί θα συναντήσουμε αυτόριζα αμπέλια. Υπάρχουν και μεμονωμένα κομμάτια γης στη Κεφαλονιά, στη Ρόδο αλλά και στη Νεμέα που η φυλλοξήρα δε κατάφερε να ολοκληρώσει το καταστροφικό της έργο.

Παραδείγματα τέτοιων κρασιών από τη λίστα του House of Wine είναι το Ξινόμαυρο Reserve Παλαιά Κλήματα του κτήματος Άλφα από το Αμύνταιο το οποίο παράγεται από ένα προφυλλοξηρικό αμπελώνα ηλικίας 90+ ετών με φοβερή συμπύκνωση φρούτου και γευστική και αρωματική ένταση. Το περίφημο "4" του Χρήστου Αϊβαλή επίσης προέρχεται από έναν αυτόριζο αμπελώνα τεσσάρων στρεμμάτων με ηλικία άνω των 120 ετών αν θυμάμαι καλά. Και φυσικά όλη η Σαντορίνη και τα φοβερά της Ασύρτικα είναι από κλήματα αυτόριζα που σε αρκετές περιπτώσεις έχουν και πολύ μεγάλη ηλικία.

‘Ωρες ώρες δε μπορείς παρά να αναρωτιέσαι πως θα ήταν η εικόνα του Ευρωπαϊκού αμπελώνα σήμερα αν η φυλλοξήρα δεν τον είχε σχεδόν αφανίσει ολοκληρωτικά. Απάντηση δε πρόκειται φυσικά να πάρουμε ποτέ, ωστόσο έχει τρομερό ενδιαφέρον που κάποιοι παραγωγοί επιμένουν να διατηρούν τέτοια αμπέλια τα οποία θεωρώ πως αποτελούν κληρονομιά για όλους μας.


Καλή Εβδομάδα



Γρηγόρης Μιχαήλος
Γρηγόρης Μιχαήλος AIWS
(Associate Member in the Institute of Wines & Spirits)
Wine Educator & Consultant

 

Μοιραστείτε το άρθρο: